Puszka elektryczna natynkowa i podtynkowa. Jak je zamontować i które puszki wybrać?

Puszka elektryczna to niezwykle istotny element każdej instalacji elektrycznej. Jej zadaniem jest ochrona połączeń przewodów elektrycznych. Umożliwia także montaż osprzętu w postaci gniazd teletechnicznych, kontaktów elektrycznych czy włączników światła. Na rynku dostępne są najróżniejsze rodzaje puszek elektroinstalacyjnych: na- i podtynkowe, modułowe, szeregowe, oznaczone jako hermetyczne czy też bezhalogenowe. Jaką puszkę wybrać, jak ją zamontować i na co szczególnie uważać – w artykule.

Spis treści:
Czym się różnią puszki natynkowe od podtynkowych?
Puszki natynkowe
Puszki podtynkowe
Montaż puszki podtynkowej
Montaż puszki w regipsie
Wymiary puszek elektrycznych
Błędy montażu puszki elektrycznej

Puszka elektryczna – co to właściwie jest? Czym się różni puszka natynkowa od podtynkowej?

Puszka elektryczna (a właściwie elektroinstalacyjna) to element osprzętu elektrotechnicznego przeznaczonego do ochrony i mocowania przewodów elektrycznych. Taki sprzęt nazywa się odgałęźnikami lub puszkami połączeniowymi. Za sprawą puszek elektroinstalacyjnych możliwe jest także wprowadzenie do instalacji osprzętu takiego, jak gniazda elektryczne i łączniki. Tę grupę nazywa się puszkami montażowymi. W zabudowie mieszkalnej niejednokrotnie zdarza się tak, że puszki przeznaczone do montażu stanowią jednocześnie puszki połączeniowe.

Ze względu na technologię montowania osprzętu puszki elektryczne dzielimy na natynkowe i podtynkowe:

Puszki natynkowe

Osprzęt montowany na powierzchni ściany. Wydajny ze względu na łatwość i szybkość instalacji. Współcześnie na rynku dostępnych jest bardzo wiele wariantów natynkowych puszek elektroinstalacyjnych, jak puszki z samozatrzaskującą się pokrywą, hermetyczne czy też modele przeznaczone do pracy przy wyjątkowo trudnych warunkach środowiska zewnętrznego. Poszczególne serie puszek różnią się materiałem, z którego zostały wykonane, stopniem ochrony IP, liczbą wpustów i średnicą wprowadzanych kabli. Istnieją warianty puszek z wpustami elastycznymi oraz wpustami wyposażonymi w specjalny gwint. Niektóre wersje mają specjalnie przygotowane wyżłobienia przeznaczone na doprowadzenie kabli. Wystarczy naciąć je nożem bądź przebić otwory samym kablem wyposażonym w przeznaczoną do tego celu końcówkę wylotową.

Przy wybieraniu odpowiedniej puszki natynkowej należy zwrócić uwagę na jej elementy mocujące. Na rynku dostępne są modele samozatrzaskowe oraz wyposażone w zewnętrzne części przeznaczone do montażu. Nie bez znaczenia pozostaje także ilość miejsca w środku puszki – bywają instalacje, dla których wybrany model puszki może okazać się niewystarczająco pojemny.

Każda puszka natynkowa przypisany ma swój własny stopień ochrony IP (z ang. Ingress Protection), który określa poziom odporności sprzętu na wpływ czynników zewnętrznych. Stopień IP informuje poziom protekcji przed porażeniem prądem oraz jakość zabezpieczeń chroniących puszkę przed wnikaniem ciał obcych w postaci pyłów, kurzu czy wody. Zazwyczaj stopień ochrony weryfikuje się przy pomocy oznaczenia IP oraz liczb, z których pierwsza odpowiada za odporność na ciała stałe, a druga wyznacza poziom ochrony przed wnikaniem wody.

Hermetyczna natynkowa puszka elektryczna

Hermetyczne puszki natynkowe to modele przeznaczone do pracy w warunkach podwyższonej wilgotności powietrza. Dzięki specjalnie zaprojektowanej uszczelce hermetycznej sprawdzają się przy zewnętrznych instalacjach elektrycznych, gdzie niezbędny jest wyższy stopień ochrony przed wdzieraniem się wody i innych ciał obcych. Na rynku znajdziemy modele hermetycznych puszek wyposażonych w wyżłobienia na dławiki, wersje bez wyżłobień oraz puszki z zamontowanymi dławikami elastycznymi pełniącymi rolę kablowych przepustów. Dławiki w puszkach elektroinstalacyjnych służą do zabezpieczenia i uszczelnienia otworów kablowych tak. Ponadto chronią znajdujący się wewnątrz kabel przed skręcaniem, załamaniem i przetarciem o ostre ścianki obudowy. Rzetelnie wykonane dławnice zapobiegają wyrwaniu przewodu z puszki elektrycznej. Zwykle wykonuje się je z wytrzymałych materiałów charakteryzujących się odpornością na wpływ czynników atmosferycznych i wysokiej klasy właściwościami samogasnącymi.

Puszki podtynkowe

Puszki podtynkowe to osprzęt, który można zainstalować w niemal wszystkich rodzajach ścian. Występują w najróżniejszych wariantach i rodzajach, z których najprostsze posiadają uniwersalną, wkładaną pokrywę. Spotkać możemy się także z wersjami modułowymi, pogłębionymi oraz wyposażonymi w pokrywę, którą montuje się przy pomocy wkrętów. Dla większych instalacji elektrycznych przewidziano podtynkowe puszki podwójne. Dla wygody użytkownika pojawiły się również warianty wyposażone w specjalne listwy, dzięki którym puszkę przykręcić można stalowymi gwoździami.

Przy montażu puszek podtynkowych niezwykle istotne jest rozróżnienie puszki rozgałęźnej od osprzętowej. Pierwsza służy łączeniu ze sobą przewodów wybranej instalacji elektrycznej, druga umożliwia podłączenie do ściany gniazd elektrycznych i innych punktów poboru mocy. Różnią się one kształtem i wewnętrzną pojemnością. Obie wersje wymagają za to otworu tunelowego. W przypadku, gdy przygotowana przez nas przestrzeń do instalacji puszki posiada zbyt grubą warstwę tynku, wykorzystać można specjalne pierścienie wyrównawcze.

Na rynku dostępne są również charakteryzujące się jaskrawymi barwami pokrywy sygnalizacyjne, które wykorzystuje się podczas montażu różnego rodzaju systemów bezpieczeństwa. Dzięki jej intensywnym kolorom w razie potrzeby nietrudno jest zlokalizować puszkę – nawet, jeśli ściana pokryta została już warstwą tynku.

Puszka elektryczna z kieszenią

Planując montaż puszek podtynkowych możemy wybrać również produkt do zadań specjalnych, czyli puszkę elektryczną z dodatkową kieszenią. Z zewnątrz wygląda jak klasyczna puszka podtynkowa, jednak pod tynkiem znajduje się specjalna komora, w której osadzić można elementy elektryczne, jak elementy automatyki budynkowej, sterowniki czy też urządzenia wykonawcze. Możliwe jest również zamontowanie tam odbiornika instalacji radiowej, przekaźnika bądź czujnika KNX. W każdej chwili osprzęt może zostać bezpiecznie wyciągnięty z puszki.

Jak zamontować puszkę podtynkową? Montaż krok po kroku!

Aby skutecznie zamontować puszkę podtynkową należy przejść przez kilka niezwykle istotnych kroków, które sprawią, że nasza instalacja będzie nie tylko sprawna i estetyczna, ale także całkowicie bezpieczna.

1. Ilu kontaktów potrzebujemy?
   Zanim optymistycznie przystąpimy do wyznaczania miejsca idealnego na nowe gniazdko, należy dokładnie zastanowić się, ile takich kontaktów powinno liczyć dane pomieszczenie. Ostateczny wybór zawsze należy do nas, jednak pod uwagę należy wziąć liczbę i rodzaj sprzętu elektronicznego przewidzianego dla pokoju, jego układ funkcjonalny w postaci rozmieszczenia poszczególnych mebli i zasady bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Jeśli wciąż nie mamy większego pomysłu na liczbę kontaktów, warto sięgnąć do normy prawnej SEP N-SEP-002, której tytuł brzmi: „Wymagana minimalna liczba gniazd wtyczkowych i wypustów oświetleniowych w mieszkaniu (budynku jednorodzinnym)”. Zawiera ona niezwykle przejrzysty spis wymogów dla ilości osprzętu w budynkach. Uwzględnia zarówno powierzchnię, rodzaj, jak i przeznaczenie lokum, w którym planowana jest instalacja. Przy sugerowaniu się normą warto pamiętać, że określa ona minimalną liczbę gniazd. Możemy zamontować ich dużo więcej, pod warunkiem, że nie przekroczą one maksymalnego obciążenia prądowego przewodów naszej instalacji. Nie bez znaczenia pozostają także zabezpieczenia przydzielone rozdzielnicy głównej.
2. Wyznaczenie punktów puszkowych
   Gdy wiemy już, ilu gniazdek potrzebujemy, pora wyznaczyć punkty w których pojawią się puszki elektryczne. Aby to zrobić, należy sprawdzić kilka niezwykle istotnych kwestii. Pierwszą z nich jest upewnienie się, że nasza puszka nie zaszkodzi innym instalacjom, jak instalacja wodociągowa, gazowa czy też klimatyzacja. Choć w nowym budownictwie to elektryk ma pierwszeństwo wykonywania instalacji, to dla pewności lepiej ustalić przebieg przewodów z pozostałymi fachowcami. Unikniemy wówczas zbędnych nieporozumień. Gdy mamy czyste pole w tej kwestii, pora na określenie wysokości, na której znaleźć mają się nasze gniazdka. W tym wypadku również warto zajrzeć do wcześniej przywoływanej normy. Wyznacza ona bowiem pojęcia pionowych i poziomych stref instalacyjnych. Strefa pionowa to dystans, jaki powinien dzielić nasz kontakt od ościeżnicy drzwi i okien. Wynosi on od 10 do 30 centymetrów. Strefa pozioma związana jest z funkcją, jaką pełni dane pomieszczenie. Jeśli mówimy o lokum, które domyślnie posiada strefę roboczą wyznaczoną na ścianach, jak dzieje się np. w przypadku kuchni, to obszar montażu gniazdek sięga od 90 do 120 centymetrów. Inne pomieszczenia wymagają zakresu wynoszącego od 15 do 45 centymetrów. Wysokości montowania puszek dla różnego rodzaju pomieszczeń (liczone od docelowego poziomu podłogi):
   – pokoje dzienne (salony, sypialnie, korytarze): 30 cm
   – kuchnia: od 85 do 115 centymetrów, puszka przeznaczona do podpięcia lodówki: 10 cm
   – łazienka i toaleta: 140 cm od podłogi, minimum 60 cm od wanny, brodzika i kabiny prysznicowej
   – pomieszczenia gospodarcze, garaże, piwnice i kotłownie: od 85 do 115 centymetrów
3. Czas na monterski ołówek i miarkę!
   Gdy skompletowaliśmy wszelkie niezbędne informacje i pomiary, pora na część praktyczną. Chwytamy ołówek monterski oraz rozwijaną miarkę i odmierzamy a następnie zaznaczamy poszczególne wysokości osadzenia puszki. Na tym etapie niezwykle przydatnym narzędziem okazuje się być laser krzyżowy. To urządzenie, które umożliwia wykonanie bardzo precyzyjnego pomiaru odległości pomiędzy kolejnymi punktami puszkowymi – za jego sprawą nie musimy ponownie wykorzystywać zwijanej miarki.
4. Wiercenie otworów
   Kiedy wszystkie punkty podpuszki zostały już wyznaczone, następnym krokiem jest przygotowanie odpowiednich otworów. Przy tym zadaniu przydadzą się narzędzia w postaci młotowiertarki oraz otwornicy (minimalna średnica to 65 milimetrów). W zależności od typu puszki, jaką chcemy zamontować, wiercimy otwór głęboki na 61 (puszka głęboka) lub 41 (puszka płytka) milimetrów. Kiedy mamy do czynienia z puszkami podwójnymi i potrójnymi, wystarczy dorobić dodatkowe otwory. Zagłębienie należy wyczyścić z zalegających tam pozostałości po wierceniu, szczególnie, jeśli naruszona ściana zbudowana została z cegły dziurawki. Obok głównego otworu warto stworzyć dodatkowy, mniejszy, przeznaczony na przewody doprowadzające prąd do puszki.
5. Osadzanie puszki w ścianie
   Instalacja puszki w ścianie zwykle spada na fachowców-tynkarzy, choć część elektryków również podejmuje się tego zadania. Ci pierwsi niejednokrotnie oszczędzają na grubości kładzionego tynku, co w efekcie przekłada się na zbyt cienką warstwę tynku umieszczoną bezpośrednio na przewodach. Po latach przewody zaczynają “przebijać” spod ściany, co nieestetycznie wygląda. Według Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 12 kwietnia 2002 roku „wszystkie przewody i kable elektryczne należy prowadzić w sposób umożliwiający ich wymianę bez potrzeby naruszania konstrukcji budynku”. Rozwinięcie tego przepisu, dotyczące instalacji puszek podtynkowych głosi, że przynależne im przewody wtynkowe muszą być pokryte warstwą tynku mierzącą przynajmniej 5 milimetrów. Osadzenie puszki wymaga sporządzenia pasującej zaprawy klejącej, głównie na bazie gipsu szpachlowego i budowlanego. Na tym etapie instalacji nie obędzie się bez wykorzystania szpachelki i poziomicy.

Puszki elektryczne do płyt kartonowo-gipsowych. Dowiedz się, jak zamontować puszkę w regipsie!

Puszka elektryczna do płyt gipsowych (nazywanych również regipsami, gips-kartonami oraz gk) nieco różni się od puszek dedykowanych do montowania w zwykłych ścianach. Przede wszystkim wyposażona została w dwie długie śrubki z końcówkami w postaci małych, blaszanych zaczepów. Mechanizm ich działania jest niezwykle prosty – po włożeniu puszki w wywiercony w regipsie otwór wkręcamy śrubkę, która z kolei uwalnia zaczepy. Te przesuwają się aż do momentu, gdy zahaczą o regips. Puszki elektroinstalacyjne przeznaczone do mocowania w płytach gipsowych mają zwyczajowo 60 milimetrów średnicy.

Do kartonowych płyt gipsowych zamontować można także podwójne i potrójne wersje puszek elektrycznych. Są to rozwiązania dla osób, którym zależy na więcej niż jednym gniazdku elektrycznym wmontowanym w daną ścianę. Puszki przeznaczone do regipsów mają dwie główne barwy – białą i niebieską. Pierwsze stworzone są z ekonomicznego tworzywa i stosunkowo tanie. Niebieskie to puszki sporządzone z materiału bezhalogenowego. To specjalny rodzaj surowca, który nie zawiera substancji uznawanych za trujące i korozyjne. Tworzywo jest niepalne, dlatego stosuje się je w instalacjach elektrycznych o podwyższonym stopniu ochrony pożarowej. Jeśli w swoim domu planujemy umieścić choć jeden element instalacji oparty o tworzywo bezhalogenowe, to musimy zadbać o to, aby pozostałe komponenty, jak kable, rury czy kształtki również były z niego wykonane.

Najczęściej spotykane wymiary puszek elektrycznych

Szeroka gama dostępnych na rynku produktów elektrotechnicznych sprawia, że niejednokrotnie trudno jest wybrać najbardziej optymalne rozwiązanie. Dobrze dopasowana puszka elektryczna to gwarancja bezpiecznej i wygodnej w użytkowaniu instalacji. Dlatego warto wiedzieć, czym właściwie kierować się przy dokonywaniu wyboru.

Najistotniejszym czynnikiem pozostaje grubość ściany w której planujemy zamontować naszą puszkę. Istnieją trzy główne warianty puszek ze względu na docelową grubość ściany:

• puszki elektryczne w wersji płytkiej – 40 mm
• puszki elektryczne w wersji głębokiej – 60 mm
• puszki elektryczne w wersji ekstra głębokiej – 80 mm

Powyższe wartości stanowią najpopularniejsze wymiary puszek elektroinstalacyjnych.

Poza grubością ściany w wyborze uwzględnić należy także liczbę dodatkowych elementów, które (w połączeniu z gniazdkiem czy łącznikiem) również mają zostać w puszce zainstalowane. Mamy tu na myśli między innymi przekaźniki i złączki, do których przewidziane są głębsze puszki.

Nie bez znaczenia pozostaje również kwestia liczby gniazdek czy łączników występujących obok siebie. Jeśli planujemy zamontować kontakty elektryczne w ramkach wielokrotnych, powinniśmy się zdecydować na następujące rodzaje puszek:

• puszki wielokrotne – występują w formie jednej, dużej puszki, która przewiduje od dwóch do pięciu miejsc
• puszki łączeniowe – występują w formie pojedynczych puszek, które łączy się ze sobą przy użyciu elementów dociskowych

Jak poprawnie podłączyć puszkę elektryczną? Poznaj najczęstsze błędy przy montażu!

Instalacja puszek elektrycznych nie należy do najtrudniejszych zadań – ale tylko pod warunkiem, że pod uwagę weźmie się wszystkie wytyczne a całość montażu wykona uważnie i z dbałością o detale. W innym przypadku instalacja może stwarzać zagrożenie dla zdrowia i życia domowników. Jakie są więc najczęściej popełniane błędy montażowe?

1. Nieodpowiednia średnica otworu
   Jednym z bazowych błędów jest wybranie nieodpowiedniej średnicy w ustawieniach otwornicy. Jeśli przeznaczony na puszkę otwór okaże się zbyt mały, nie ma tragedii – dziurę można powiększyć, używając w tym celu noża tapetowego. Sytuacja robi się bardziej skomplikowana, kiedy nasz otwór jest za duży – w momencie zamontowania puszka będzie zbyt luźno osadzona, co natychmiast stanie się doskonale widoczne – nawet pod grubą warstwą tynku.
2. Zbyt mocne dokręcanie puszki do płyt regipsowych
   Puszki przeznaczone do montażu w ścianach kartonowo-gipsowych wyposażone zostały w dodatkowe zaczepy, których zadaniem jest utrzymywanie puszki w otworze ściany. Jeśli owe zaczepy przykręcone zostaną zbyt mocno, najprawdopodobniej przejdą na drugą stronę ściany, przez co cały otwór zaklasyfikować można będzie jako nieprawidłowy.
3. Źle dobrana głębokość puszki
   Problem, który zdarza się przy okazji nieprzemyślanych zakupów. Jeśli dysponujemy ścianą o grubości 50 mm i nabyliśmy puszkę o wymiarach 60 mm, jej zamontowanie może okazać się nieco kłopotliwe. Wszystkich niezbędnych pomiarów należy dokonywać jeszcze przed wybraniem się do hurtowni elektrycznej.