Czym są stopnie ochrony IP spotykane na produktach dostępnych w hurtowni elektrycznej?

This is a parallax text block. Click the edit button to change this text.

Stopnie ochrony IP znajdują się na niemal wszystkich produktach dostępnych w hurtowniach elektrycznych. Oznaczenia te producenci powinni umieszczać zarówno na pustych obudowach, jak i na sprzęcie oświetleniowym, osprzęcie elektrycznym, a nawet na smartfonach czy smartwatchach. Znaleźć możemy je również na częściach samochodowych czy elementach budynków takich jak myjnie. Co jednak kryje się pod tymi – zwykle dwucyfrowymi – oznaczeniami? Jakich informacji nam one dostarczają i kiedy należy bezwzględnie zwrócić uwagę na to, czy wybieramy produkt oznaczony niską, czy wysoką liczbą? Zobaczmy!

Spis treści
Definicja i znaczenie
Rozwinięcie skrótu
Formuła kodu
Pierwsza cyfra
Druga cyfra
Dodatkowe oznaczenia
Oznaczenia a sposób wykorzystania danego produktu
Niskie oznaczenia
Średnie oznaczenia
Wysokie oznaczenia
Najwyższe oznaczenia

Czym jest stopień ochrony IP i jak należy go odczytywać? Odpowiada specjalista z hurtowni elektrycznej Alkan

Kody IP, którymi oznacza się stopień ochrony danego artykułu elektrycznego dostępnego w sklepie czy hurtowni, to system informujący użytkownika o zabezpieczeniu zapewnianym przez obudowę produktu. Jej konstrukcja w różnym stopniu może bowiem chronić przed dostępem do części niebezpiecznych, wnikaniem obcych ciał stałych czy wnikaniem wody. Informacje te są kluczowe nie tylko podczas wyboru produktów oświetleniowych i osprzętu elektrycznego takiego jak gniazda, łączniki czy inne elementy niezbędne w każdym budynku mieszkalnym czy użytkowym. Klasa szczelności powinna mieć dla nas także ogromne znaczenie przy wyborze sprzętów codziennego użytku takich jak smartfony, smartwatche, a nawet klasyczne zegarki elektroniczne czy elektryczne pogodynki. Każde z urządzeń jest bowiem przystosowane do innych warunków pracy, a oznaczenie klasy szczelności stanowi cenną informację o tym, jakiego rodzaju obciążenie jest ono w stanie wytrzymać bez ryzyka uszkodzenia. Na szczęście ze względu na polskie i europejskie normy, które także w tym przypadku wymagają jednolitego i przejrzystego systemu oznaczeń, z łatwością możemy rozszyfrować informacje zawarte w kodzie IP. Wystarczy podstawowa wiedza dotycząca tego, w jaki sposób formułuje się taki kod i co oznaczają poszczególne jego elementy.

Co oznacza ten skrót?

Skrót „IP” ma swoje źródło w angielskiej nazwie kodów i rozwijany jest zwykle jako „International Protection Codes”, czyli „międzynarodowe kody zabezpieczeń”. Niekiedy pojawia się również rozwinięcie skrótu jako „Ingress Protection Rating”, czyli „stopień ochrony przed przenikaniem”, co niemal w stu procentach pokrywa się z naszym rodzimym pojęciem określającym znaczenie i funkcję oznaczeń tego rodzaju. Pod tajemniczym skrótem ukrywa się bowiem zwykle właśnie ocena poziomu przenikania wilgoci i stałych ciał obcych do wnętrza konstrukcji danego urządzenia.

Jaka jest formuła oznaczeń?

Kod zwykle składa się z dwóch cyfr, choć do podania dodatkowych informacji związanych z zabezpieczeniami zapewnianymi przez konstrukcję obudowy mogą zostać wykorzystane także dodatkowe litery. Poszczególne znaki wykorzystywane w formule informującej użytkownika o poziomie zabezpieczeń gwarantowanym przez obudowę mają swoje stałe pozycje i określone znaczenie, co umożliwia szybkie odczytanie niesionych przez nie danych.

Pierwsza cyfra charakterystyczna

Cyfra, która jako pierwsza pojawia się w kodzie umieszczonym na danym artykule, informuje nas o tym, na ile obudowa zapewnia ochronę ludzi przed dostępem do niebezpiecznych części umieszczonych wewnątrz urządzenia, oraz na ile zabezpiecza ona przed wnikaniem obcych ciał stałych do wewnętrznych części konstrukcji. Zgodnie z normą PN-EN 60529:2003 przyjmuje ona wartość od 0 do 6, gdzie 0 oznacza brak, a 6 najwyższą możliwą ochronę:

• 0 – brak zabezpieczeń,
• 1 – konstrukcja zabezpieczająca przed dostępem do części niebezpiecznych wierzchem dłoni oraz przed obcymi ciałami stałymi o średnicy równej lub przekraczającej 50 mm,
• 2 – konstrukcja zabezpieczająca przed dostępem do części niebezpiecznych palcem oraz przed obcymi ciałami stałymi o średnicy równej lub przekraczającej 12,5 mm,
• 3 – konstrukcja zabezpieczająca przed dostępem do części niebezpiecznych narzędziem oraz przed obcymi ciałami stałymi o średnicy równej lub przekraczającej 2,5 mm,
• 4 – konstrukcja zabezpieczająca przed dostępem do części niebezpiecznych drutem oraz przed obcymi ciałami stałymi o średnicy równej lub przekraczającej 1 mm,
• 5 – konstrukcja zabezpieczająca przed dostępem do części niebezpiecznych drutem oraz przed przenikaniem pyłu do wnętrza urządzenia,
• 6 – konstrukcja zabezpieczająca przed dostępem do części niebezpiecznych drutem, obudowa pyłoszczelna.

Druga cyfra charakterystyczna

Cyfra, która w kodzie przypisanym danemu produktowi pojawia się jako druga, informuje nas o tym, czy i w jakim stopniu obudowa zabezpiecza wnętrze artykułu przed skutkami wnikania wilgoci i wody. Zgodnie z obowiązującą normą (PN-EN 60529:2003) ta cyfra może przyjmować wartość od 0 do 8, gdzie – podobnie jak w przypadku pierwszej cyfry w kodzie – 0 oznacza brak, a 8 najwyższy możliwy poziom zabezpieczeń:

• 0 – brak zabezpieczeń,
• 1 – konstrukcja zabezpieczająca przed padającymi kroplami wody bez dopuszczalnego wychylenia obudowy,
• 2 – konstrukcja zabezpieczająca przed padającymi kroplami wody przy wychyleniu obudowy o dowolny kąt do 15° od pionu w każdą stronę,
• 3 – konstrukcja zabezpieczająca przed natryskiwaniem wodą pod dowolnym kątem do 60° od pionu z każdej strony,
• 4 – konstrukcja zabezpieczająca przed bryzgami wody z dowolnego kierunku,
• 5 – konstrukcja zabezpieczająca przed strugą wody (według normy: maksymalnie 12,5 l/min) laną na obudowę z dowolnej strony,
• 6 – konstrukcja zabezpieczająca przed silną strugą wody (według normy: maksymalnie 100 l/min) laną na obudowę z dowolnej strony,
• 7 – konstrukcja zabezpieczająca przed skutkami krótkotrwałego zanurzenia w wodzie (30 min na głębokość 0,15 m powyżej wierzchu obudowy lub 1 m powyżej spodu dla obudów niższych niż 0,85 m),
• 8 – konstrukcja zabezpieczająca przed skutkami ciągłego zanurzenia w wodzie (w przypadku obudowy stale zanurzonej w wodzie, w surowszych niż w przypadku klasy szczelności oznaczonej cyfrą 7, w warunkach uzgodnionych między producentem i użytkownikiem).

Litery dodatkowe

Litery dodatkowe nie są obowiązkowym elementem kodu. Podobnie jak pierwsza z cyfr charakterystycznych litery dodatkowe niosą ze sobą informacje dotyczące zabezpieczeń przed dostępem do niebezpiecznych części. Stosuje się je między innymi wówczas, gdy ochrona przed dostępem do niebezpiecznych części jest wyższa niż wynika to z oznaczenia pierwszą cyfrą charakterystyczną lub gdy oznaczana jest ochrona tylko przed dostępem do części niebezpiecznych, a nie przed przenikaniem ciał obcych do wnętrza konstrukcji. W takiej sytuacji pierwsza cyfra charakterystyczna zastępowana jest literą X, a po drugiej cyfrze pojawia się odpowiednia z poniższych liter:

• A – symbolizuje zabezpieczenie przed dostępem wierzchem dłoni (co sprawdza się za pomocą próbnika w postaci kuli o średnicy 50 mm, która powinna zachować odpowiedni odstęp od części niebezpiecznych),
• B – symbolizuje zabezpieczenie przed dostępem palcem (do czego potwierdzenia służy palec probierczy przegubowy o średnicy 12 mm i długości 80 mm, który musi zachować odpowiedni odstęp od części niebezpiecznych),
• C – symbolizuje zabezpieczenie przed dostępem narzędziem (co potwierdza procedura przeprowadzana z wykorzystaniem próbnika dostępu o średnicy 2,5 mm i długości 100 mm, który musi zachować odpowiedni odstęp od części niebezpiecznych),
• D – symbolizuje zabezpieczenie przed dostępem drutem (co sprawdza się za pomocą próbnika dostępu o średnicy 1,0 mm i długości 100 mm, który musi zachować odpowiedni odstęp od części niebezpiecznych).

Litera uzupełniająca

Litery uzupełniające pojawiają się w kodzie tylko w wyjątkowych przypadkach. Należy do nich między innymi sytuacja, w której w trakcie badań trzeba zastosować dodatkowe procedury. Oznaczenia te znajdziemy na ostatniej pozycji w kodzie. Jeżeli konieczne jest użycie więcej niż jednej litery uzupełniającej, są one umieszczone w kolejności alfabetycznej. Jakie jest znaczenie poszczególnych z nich?

• H – oznacza aparat wysokiego napięcia,
• M – oznacza potwierdzenie przeprowadzenia badań na szkodliwe działanie wnikającej wody, gdy ruchome części urządzenia (takiego jak np. wirnik maszyny wirującej) są w ruchu,
• S – oznacza potwierdzenie przeprowadzenia badania na szkodliwe działanie wnikającej wody, gdy ruchome części urządzenia (takiego jak np. wirnik maszyny wirującej) są nieruchome,
• W – symbol stanowiący, że urządzenie nadaje się do stosowania w określonych warunkach pogodowych przy zapewnieniu dodatkowych zabiegów lub zabezpieczeń.

Co oznaczają poszczególne stopnie ochrony dla klientów hurtowni elektrycznych? Kiedy wybierać IP 20, a kiedy szukać produktów oznaczonych IP 44 czy nawet IP 65?

Klienci hurtowni elektrycznych nie zawsze wiedzą, kiedy należy wybrać produkt oznaczony stopniem ochrony IP 20, a kiedy konieczny będzie wybór artykułu o wyższym poziomie zabezpieczeń takim jak IP 44 czy nawet IP 65. Choć w teorii łatwo jest zrozumieć, że urządzenie oznaczone niższą cyfrą jest mniej odporne na przenikanie ciał obcych czy wody do wnętrza konstrukcji, w praktyce często klienci nie są w stanie poradzić sobie z doborem odpowiedniego produktu i poszukują fachowej pomocy specjalistów. Poniżej przedstawiamy więc krótkie podsumowanie dotyczące tego, w jakich warunkach w zupełności wystarczą artykuły o niskich oznaczeniach, a w jakich konieczne będzie zastosowanie elementów o oznaczeniach średnich lub nawet bardzo wysokich.

IP 20 – wyposażenie mieszkania i biura

Produkty o najniższych oznaczeniach będą odpowiednie przede wszystkim w miejscach, w których zabezpieczenie przed wnikaniem do wnętrza urządzenia wilgoci, wody czy zanieczyszczeń w postaci kurzu lub pyłu jest właściwie znikome. Oznakowane kodem IP 20 produkty mogą więc z powodzeniem stanowić wyposażenie pomieszczeń w budynkach mieszkalnych i powierzchniach biurowych. Wybierając elementy takie jak oświetlenie czy osprzęt elektryczny do pokoi dziennych, sypialni czy pomieszczeń przeznaczonych do pracy biurowej, możemy bez obaw wybierać najniższe z dostępnych oznaczeń. W przypadku gdy w danym pomieszczeniu występować może nieznaczne zagrożenie wystąpienia podwyższonej wilgotności powietrza lub gdy urządzenie znajduje się w miejscu potencjalnie narażonym na kontakt z wodą, warto wybrać nieznacznie wyższe oznaczenia z zakresu IP 21-23. Dziś na rynku w tej kategorii znajdziemy przede wszystkim nowoczesne oprawy świetlne, ale też osprzęt taki jak gniazda, łączniki i inne elementy niezbędne do wykonania funkcjonalnej, a przy tym bezpiecznej instalacji w każdym domu, biurze czy budynku usługowym.

IP 44 – produkty przeznaczone do montażu w miejscach o podwyższonej wilgotności

Produkty o średnich oznaczeniach rzędu IP 44 sprawdzą się najlepiej w miejscach, w których urządzenia elektryczne mogłyby być narażone na szkodliwe działanie podwyższonej wilgotności powietrza lub na incydentalny kontakt z bryzgającą wodą. Tej klasy szczelności powinniśmy więc szukać na artykułach takich jak oświetlenie przeznaczone do montażu w łazience lub w kuchni. Pomieszczenia te stanowią bowiem w każdym mieszkaniu strefę podwyższonego zagrożenia, jeśli chodzi o możliwość uszkodzenia osprzętu elektrycznego właśnie przez przenikającą do wnętrza konstrukcji urządzeń wilgoć oraz parę wodną. Aby uniknąć sytuacji, w których ze względu na wybór nieodpowiednich urządzeń narazimy na niebezpieczeństwo mieszkańców danego budynku i użytkowników pomieszczeń, koniecznie powinniśmy wybierać tu produkty oznaczone klasą szczelności IP 44. Zmniejszymy niemal do zera nie tylko zagrożenie uszkodzenia instalacji elektrycznej, ale też niebezpieczeństwo porażenia prądem wynikające z niewłaściwej ochrony przed dostępem wody i wilgoci do wnętrza urządzeń będących pod napięciem.

Ta klasa szczelności będzie również odpowiednia wówczas, gdy planujemy montaż oświetlenia zewnętrznego w miejscach częściowo lub całkowicie osłoniętych – na przykład na ścianach budynku, częściowo zadaszonym balkonie czy pod okapem dachu. O odpowiedniej klasie szczelności należy także pamiętać wówczas, gdy planujemy wykonanie świątecznego oświetlenia zewnętrznych elementów naszego domu – IP 44 to w tym przypadku wymagane minimum.

IP 65-67 – elementy narażone na działanie wody, pyłów i szkodliwych czynników atmosferycznych

Pośród produktów o bardzo wysokich klasach szczelności z zakresu oznaczanego kodami 65, 66 i 67, znajdziemy przede wszystkim urządzenia przeznaczone do pracy w najtrudniejszych warunkach. Urządzenia z tej kategorii powinniśmy wybierać wówczas, gdy poszukujemy artykułów oświetleniowych lub elementów osprzętu odpowiednich do montażu w warsztacie, magazynie czy innego rodzaju przestrzeni przemysłowej. W tym zakresie znajdziemy także produkty przeznaczone do wykorzystania na budowach takie jak przenośne gniazda i wtyczki, a także hermetyczne puszki natynkowe.

Produkty o wysokim poziomie zabezpieczeń przed przenikaniem wody oraz pyłów sprawdzą się również wówczas, gdy planujemy montaż oświetlenia lub innych elementów w ogrodzie lub w innej niezadaszonej przestrzeni zewnętrznej. Wówczas wysoka klasa szczelności będzie gwarantowała ochronę przed szkodliwością czynników atmosferycznych takich jak śnieg czy deszcz, ale też wiatr czy podwyższona wilgotność powietrza. Dla odpowiedniej ochrony przed gradem lub uszkodzeniami mechanicznymi innego rodzaju warto w tym przypadku wybrać jednak produkty oznaczone nie tylko odpowiednio wysokim IP, lecz również właściwym IK, czyli klasą odporności mechanicznej.

IP 68 – przede wszystkim wodoszczelne oświetlenie

Jeśli chodzi o najwyższą z dostępnych na rynku klas szczelności, jaką jest IP 68, należy pamiętać o tym, że jest ona konieczna wyłącznie w przypadku elementów, które na stałe będą zanurzone pod powierzchnią wody. Produktami o takim oznaczeniu są więc przede wszystkim artykuły do podświetlania basenów, wykorzystywane w budynkach usługowych takich jak hotele wyposażone w strefę spa czy w ośrodkach sportowych. Coraz częściej jednak również indywidualni klienci poszukują tego typu rozwiązań w celu podświetlenia niewielkiego przydomowego basenu czy oczka wodnego. Ten typ oświetlenia prezentuje się naprawdę rewelacyjnie. Nie wolno nam jednak zapominać, że aby stanowił on stałą ozdobę przez długi czas, konieczny będzie wybór odpowiedniej klasy szczelności. W przeciwnym wypadku lampy mogą ulec poważnym uszkodzeniom, co może prowadzić nawet do uszkodzenia całej instalacji elektrycznej, z którą były połączone. Wybór najwyższej klasy szczelności jest tu więc absolutnie niezbędny.