Domowa instalacja elektryczna: 29 zasad bezpiecznego użytkowania
Domowa instalacja elektryczna wymaga specjalnych zasad użytkowania, które pozwolą uniknąć ryzyka porażenia prądem, pożarów i podobnych tragedii. Poniżej prezentujemy 29 zasad bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych oraz kroki do podjęcia przy konserwacji instalacji, które skutecznie zapewnią bezpieczeństwo całej rodzinie i pozwolą bezkompromisowo cieszyć się udogodnieniami, na jakie współcześnie pozwala nam elektryczność.
Spis treści:
Wstęp: domowa instalacja elektryczna – co to takiego?
Wszelka energia elektryczna dostarczana do domów mieszkalnych płynie najpierw przez skrzynkę z bezpiecznikami a następnie rozdziela się na dwa typy obwodów. Jeden ma za zadanie zasilić główne oświetlenie domu, drugi natomiast dostarcza energię do specjalnie przygotowanych gniazdek. Obwód ten zlokalizowany jest wewnątrz ścian i w dowolnym momencie możemy się do niego podpiąć, wtykając wtyczki kończące kable zasilające nasze sprzęty we wcześniej wspomniane gniazda. Energia elektryczna płynie do urządzenia jednym z przewodów, aby następnie wrócić przy pomocy tzw. przewodu zerowego. Prąd zużyty przez wszystkie domowe urządzenia liczy specjalny licznik, na podstawie którego elektrownia ustala opłaty za zużycie energii elektrycznej. Bezpieczniki poszczególnych obwodów kontrolują, czy pobór mocy nie jest zbyt duży i skutecznie wyłączają przepływ dalszej energii w przypadku ewentualnego zwarcia. Bezpiecznik główny uruchamia się dopiero w ostateczności, odcinając przy tym prąd w całym budynku.
Przeczytaj instrukcję obsługi
Zwykle dokumentacja (poza gwarancją!) dołączona do urządzeń elektronicznych znika w odmętach najgłębszych szuflad lub – co gorsza – koszów na śmieci już na kilka minut po rozpakowaniu nowej suszarki do włosów czy energooszczędnej lodówki. Producenci nie drukują jej jednak bezpodstawnie – poza prostymi informacjami dotyczącymi uruchamiania czy podstawowych opcji użytkowych, w instrukcji znajdziemy również praktyczne porady w postaci zasad czyszczenia danego urządzenia czy zaawansowanych trybów pracy. Co szczególnie istotne dla bezpieczeństwa użytkownika, instrukcja obsługi zawiera także wymogi elektryczne sprzętu, zasady bezpiecznego podłączenia do prądu oraz sprawnie przeprowadza przez proces utylizacji zużytego miksera czy starej kuchenki mikrofalowej. Zapoznanie się z tymi istotnymi informacjami może skutecznie uchronić nas przed awarią wynikłą w wyniku niewłaściwego użytkowania sprzętu i zawyżonymi kosztami wezwania obsługi serwisowej.
Sucho i bezpiecznie
Urządzenia elektryczne przechowuj w miejscach suchych, bez dostępu do wody. Niby wydaje się to oczywiste, ale niejednokrotnie można się spotkać z zawilgoconymi sprzętami wyciągniętymi prosto z garażu czy nieszczelnego poddasza. Niebezpiecznie może skończyć się także ładowanie telefonu w łazience czy podłączenie laptopa zbyt blisko kuchennego kranu – na przykład podczas gotowania.
Bezpieczne użytkowanie zepsutej instalacji elektrycznej
Samodzielne podejmowanie napraw w przypadku uszkodzonych urządzeń i instalacji elektrycznych może skończyć się naprawdę tragicznie. Nie bez powodu w Polsce urządzenia elektryczne są przyczyną około 9000 pożarów rocznie. Bez odpowiednich kwalifikacji lepiej zostawić sprawę specjaliście – pamiętajmy, że nawet wykładowca fizyki na uniwersytecie nie posiada odpowiedniej wiedzy do wykonania stosownych reparacji. Gdy coś się zepsuje, zabezpiecz miejsce wystąpienia awarii i zadzwoń po elektryka!
Wytrzyj ręce przed dotknięciem urządzeń elektrycznych
Woda jest doskonałym przewodnikiem prądu, dlatego mokre dłonie są znacznie bardziej narażone na gwałtowne, nieprzyjemne spięcie. Jeśli manewrujesz przy tylnej płycie komputera lub chcesz podłączyć do niej urządzenia takie jak głośniki czy mysz, upewnij się, że nie masz wilgotnych dłoni. Unikniesz narażenia się na silne “kopnięcie” prądu. Podobnie należy uważać przy obsłudze urządzeń elektrycznych podczas stania na mokrej podłodze – w łazience najlepiej od razu pozmywać wodę po kąpieli.
Podwójna izolacja gwarantem bezpieczeństwa
Podczas przebywania w pomieszczeniach wilgotnych uważaj, by nie brać do rąk urządzeń pozbawionych podwójnej izolacji przeciwporażeniowej. Izolacja podwójna składa się z izolacji podstawowej i izolacji dodatkowej, które przedzielone są metalową przegrodą. Podwójnie zabezpieczone urządzenia mają specjalne oznakowanie graficzne w postaci kwadratu umieszczonego w kwadracie.
Wymieniasz gniazdko? Koniecznie wyłącz prąd!
6. Drobne naprawy urządzeń elektrycznych należy prowadzić wyłącznie wówczas, gdy wyłączymy prąd w odpowiednim obwodzie. Aby to zrobić, należy zlokalizować domową rozdzielnicę prądową i rozłączyć napięcie przy pomocy zamontowanego tam wyłącznika różnicowoprądowego bądź odkręcając bezpiecznik topikowy. Należy wybrać klawisz wyłącznika do naciśnięcia (bądź wykręcić bezpiecznik) przypisany do obwodu, nad którym zamierzamy pracować.
Pracujesz nad domową instalacją elektryczną samodzielnie? Weź odpowiednie narzędzia!
Każda wywołana zwarciem wymiana bezpieczników powinna odbywać się przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności. Jeżeli naprawdę nie chcemy wzywać specjalisty, należy uzbroić się w specjalnie izolowane narzędzia, które pomogą nam ustrzec się przed ryzykiem porażenia prądem. W każdej domowej skrzynce z narzędziami powinny znajdować się kombinerki izolowane miękkim plastikiem (z oznaczeniem, że chronią przed napięciem 1000 woltów). Przyda się także wkrętak elektrotechniczny, który poza wykręcaniem śrub z gniazdek czy innego osprzętu elektrycznego pomocny jest także w sprawdzeniu, czy urządzenie nie znajduje się przypadkiem “pod napięciem”. Służy do tego wbudowana we wkrętak pomarańczowa lampka neonowa.
Buty z gumową podeszwą – domowy must have!
Zanim użyjesz narzędzi zasilanych z domowej instalacji elektrycznej – np. wiertarki, koniecznie ubierz obuwie z gumową podeszwą. W razie ewentualnego zwarcia i porażenia prądem “gumiaki” zapewnią ciału izolację i uchronią przed rozległymi konsekwencjami poparzenia.
Nowa instalacja elektryczna w domu? Zwróć uwagę na certyfikaty!
Podczas kupowania elementów pod nową instalację elektryczną należy zwrócić uwagę na specjalistyczne oznaczenia producentów, które znaleźć możemy na przewodach. Przed zakupem należy sprawdzić przekrój żył przewodowych, napięcie całej izolacji oraz przeznaczanie i kolorystykę izolacji poszczególnych żył. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na żyłę ochronną PE (zielono-żółtą) i neutralną N (niebieską). Chcąc dbać o bezpieczeństwo użytkowania domowej instalacji elektrycznej, należy unikać nadmiernego oszczędzania i zrezygnować z zakupu przewodów bez odpowiednich certyfikatów.
Uwaga na części bez izolacji
Używając jakichkolwiek urządzeń elektrycznych uważaj na nieizolowane części obwodów – nigdy nie dotykaj nagich przewodów gołymi rękami!
Uszkodzone urządzenia elektryczne zanieś fachowcom
Nie dokonuj samodzielnych napraw urządzeń elektrycznych, gdyż nigdy nie masz gwarancji, że maszyna zadziała całkiem poprawnie. Popsuty sprzęt elektryczny należy oddać do naprawy uprawnionym fachowcom, którzy zapewnią urządzeniu dalszą żywotność a nam – bezpieczne użytkowanie.
Bezpiecznie i niezbyt gorąco!
Każdy sprzęt elektryczny który ma tendencję do nagrzewania się (lokówki, suszarki do włosów czy żelazka) powinien być odseparowany na bezpieczną odległość od wszelkich materiałów łatwopalnych. Należy również bezwzględnie pamiętać o odłączaniu od prądu prostownicy. Niejednokrotnie dochodziło do pożarów tylko dlatego, że ktoś zapomniał wypiąć wtyczkę prostownicy z gniazdka.
Domowa instalacja elektryczna dymi i skwierczy?
Natychmiast zrezygnuj z prób dotykania jej i polewania wszystkiego wodą, która dzięki swojemu przewodnictwu mogłaby wywołać pożar. Zadzwoń po elektryka i, jeśli to konieczne, do ugaszenia instalacji użyj gaśnicy proszkowej bądź śniegowej.
Bezpieczne wyłączanie sprzętu
Przy wyłączaniu urządzeń elektronicznych pamiętaj, aby najpierw nacisnąć odpowiedni przycisk kończący pracę sprzętu, następnie dopiero sięgnąć po wtyczkę. Nigdy nie odłączamy przedmiotów ciągnąc za kabel zasilający! Po pierwsze – prawdopodobnie wyrwiemy gniazdko ze ściany, po drugie – możemy doprowadzić do urwania przewodu zasilającego. Szarpanie za kabel może nawet doprowadzić do zwarcia.
Domowa instalacja tylko bez zepsutych urządzeń
Nawet jeśli uszkodzony sprzęt zdaje się funkcjonować poprawnie – nigdy nie podłączamy go do domowej instalacji elektrycznej. Charcząca suszarka do włosów może zapalić się w dłoniach, parząc ręce i paląc fryzurę, a przeciekający czajnik to właściwie pewna droga do niebezpiecznego zwarcia.
Sprzęty z metalową obudową a uziemienie
Wszystkie przyrządy elektryczne z obudową zbudowaną z metalu powinny być dodatkowo zabezpieczone tzw. gniazdkiem zerowym. Pozwoli to uniknąć ewentualnego przebicia, gdyż prąd, zamiast krążyć po obudowie komputera i naszym ciele, wybierze drogę uziemiającego, dodatkowego bolca bezpieczeństwa.
Nie obciążaj sieci
Zasady bezpiecznego użytkowania domowej instalacji elektrycznej przejawiają się również w rozsądku i umiarze domowników. Należy pamiętać, że podłączanie wszystkich możliwych kabli do jednego gniazdka może prowadzić do przeciążenia w obwodzie oraz przepalenia bezpiecznika, co w skrajnych przypadkach grozi nawet pożarem.
Styk do styku
Sprzęty elektroniczne mające wtyczki ze stykiem na bolec powinno się podłączać do prądu jedynie do gniazdek, które taki bolec posiadają. Niezastosowanie się do tej zasady może być potencjalnie niebezpieczne zarówno dla podłączającego jak i całej instalacji elektrycznej w domu.
Korzystaj zgodnie z przeznaczeniem
Sprzęty elektroniczne powinny być użytkowane zgodnie z ich przeznaczeniem opisanym w instrukcji obsługi. Gotowanie parówek w czajniku i tosty robione przy pomocy żelazka to w większości jedynie studenckie legendy, ale każdemu pewnie zdarzyło się włożyć do mikrofali nieodpowiedni talerz. Nie używamy odkurzacza domowego do wciągania ogrodowych liści i nie przyciemniamy lamp, zawieszając na nich kolorowe chustki, bo możemy narazić się na niebezpieczeństwo.
Nie zmieniaj typu wtyczki
Każde urządzenie elektryczne ma przewód zasilający zakończony przy pomocy wtyczki. Te różnią się od siebie ze względu na liczbę bolców i rodzaj wprowadzonych zabezpieczeń uziemiających. Zupełnie inaczej prezentują się wtyczki amerykańskie, brytyjskie i te, które można spotkać na terenie Europy kontynentalnej. Należy bezwzględnie pamiętać o tym, że rodzaj wtyczki wprowadzony do urządzenia jest dedykowany przez producenta i powinien pozostać niezmienny. Jeśli z jakiegoś powodu chcemy wymienić zainstalowaną na przewodzie wtyczkę, koniecznie musimy wybrać ten sam rodzaj. Wymieniając w urządzeniu wtyczkę bez styku na taką przeznaczoną do gniazdka z bolcem, możemy doprowadzić do poważnego zwarcia!
Bezpieczna kąpiel? Tylko bez telefonu!
Suszenie czy prostowanie włosów w pobliżu wanny pełnej wody to niebezpieczny pomysł – urządzenie może wypaść nam z rąk i wpaść do wody, a następujące w tym wypadku wyładowanie elektryczne bywa śmiertelne w skutkach. W pobliże wanny nie zabieramy także laptopa czy radia. Przestrzegamy także przed pomysłem ładowania telefonu w łazience – znany jest przypadek Rosjanki, której podłączony do zasilania smartfon przypadkiem wpadł do wody. Kobieta nie przeżyła porażenia prądem.
Przemyśl liczbę gniazdek
Przy etapie planowania domowej instalacji elektrycznej zwróć uwagę na liczbę gniazdek w każdym pokoju. Należy także przemyśleć także ich lokalizację (najlepiej jedno w każdym rogu) tak, aby w przyszłości nie okazało się, że niezbędne jest ratowanie się przedłużaczami i rozgałęziaczami, których nadmierne eksploatowanie prowadzi do przeciążenia sieci elektrycznej.
Gniazdka do zadań specjalnych
Domowa instalacja elektryczna powinna być szczególnie zabezpieczona w miejscach podwyższonego ryzyka – narażonych na stały dostęp wody – na przykład w kuchni i łazience. Te pomieszczenia powinny dysponować gniazdkami ze specjalnymi, hermetycznymi zabezpieczeniami, które uniemożliwiają kontakt z ewentualnymi rozbryzgami wody. Koszty takiego gniazdka to kilkanaście złotych więcej, jednak jest to inwestycja w bezcenne bezpieczeństwo.
Dzieci a instalacja elektryczna
Gniazdka w pokojach dzieci niejednokrotnie stają się obiektami zabaw i eksperymentów najmłodszych domowników. Niejednokrotnie słyszy się o włożonym do kontaktu gwoździu, który wywołał dotkliwe poparzenie prądem. Dlatego pokój dziecięcy już na etapie projektowania powinien zostać wyposażony w gniazdka posiadające specjalne zabezpieczenia. Mechanizmy są różne – niektóre kontakty działają dopiero po przyciśnięciu obu bolców wtyczki, inne mają wbudowane świecące zaślepki; są i takie, które poza przesłonami torów prądowych mają także tzw. klucz uprawniający. Jeśli refleksja o zwiększeniu bezpieczeństwa przyszła dopiero w momencie, kiedy w pokoju dziecka znajdują się standardowe gniazdka elektryczne bez przesłon, można rozważyć zakup plastikowych nakładek zabezpieczających.
Instalacja elektryczna: miedziana czy aluminiowa?
Istotnym krokiem do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa jest znajomość typu domowej instalacji. Obecnie w domach mieszkalnych stosuje się przewody wykonane z miedzi, jednak w budynkach z ubiegłego wieku wciąż funkcjonują druty wykonane z aluminium. Miedź jest lepszym przewodnikiem prądu, przewody miedziane charakteryzują się także większą elastycznością i odpornością na zagięcia niż toporne kable z zawartością aluminium. Od znajomości typu wykorzystanych w instalacji przewodów zależą podejmowane środki bezpieczeństwa. Należy pamiętać, że instalacja aluminiowa nie jest przygotowana na ogromne przeciążenia związane z coraz intensywniejszym wykorzystywaniem elektroniki w codziennym życiu domowników. Wynika to ze specyfiki czasów, w których była projektowana: nie używano wówczas komputerów, nie ładowano telefonów komórkowych i nie wyposażano kuchni w zmywarkę. Stąd częste awarie prądu i przeciążenia sieci w starych budynkach.
Remont? To twoja szansa na zwiększenie bezpieczeństwa!
Jeżeli planujesz gruntowny remont z wymianą podłogi czy burzeniem ścian – nie wahaj się zmodernizować swojej instalacji elektrycznej. Wymiana przewodów aluminiowych na miedziane z pewnością przyniesie większy komfort użytkowania urządzeń elektrycznych – bez ryzyka przypadkowego spięcia spowodowanego zbyt dużą liczbą aktywnie podłączonych do prądu przedmiotów. Zanim wezwiesz ekipę remontową poświęć chwilę na odszukanie kompletnej dokumentacji dotyczącej instalacji elektrycznej. Skróci to czas trwania renowacji a także zaoszczędzi dodatkowych kosztów, gdyż w przeciwnym wypadku pozbawieni odpowiednich wskazówek elektrycy będą musieli samodzielnie wykrywać ukryte w ścianach przewody, używając w tym celu specjalnego sprzętu.
Zwracaj uwagę na detale
W stałym konserwowaniu domowej instalacji elektrycznej najważniejsza jest spostrzegawczość i umiejętność szybkiego reagowania na zagrożenie – jeśli twoją uwagę zwróciło osmolone wnętrze tablicy rozdzielczej bądź przegrzewające się osłonki starych, porcelanowych bezpieczników, reaguj natychmiast. Nie lekceważ drobnych symptomów psucia się elektryki w całym domu, gdyż mogą mieć niezwykle poważne konsekwencje.
Planujesz instalację elektryczną w domu? Myśl przyszłościowo!
Dobra instalacja elektryczna powinna być przemyślana nie tylko pod kątem bieżącego zapotrzebowania na prąd ale i przyszłych modernizacji. Dlatego świetną praktyką jest montowanie pod tynkiem dodatkowych rurek instalacyjnych, które w przyszłości mogą posłużyć do przeciągnięcia kabli i rozbudowania instalacji.
Obwody elektryczne a przepisy
Należy pamiętać, że zgodnie z przepisami w jednym obwodzie nie powinno znajdować się więcej niż dziesięć kontaktów wtyczkowych a maksymalna ilość punktów świetlnych wynosi dwadzieścia. Przeciążenie sieci ponad wskazane normy może prowadzić do regularnego wybijania bezpieczników a w efekcie – do prawdziwego zwarcia zakończonego pożarem.