Skrzynka elektryczna natynkowa i podtynkowa. Jaką rozdzielnicę wybrać do domu, mieszkania i ogrodu?

Rozdzielnica czy też skrzynka elektryczna to niezwykle istotny element każdej instalacji elektrycznej. Rozdziela, kontroluje i zabezpiecza prąd płynący w naszych domach i biurach. Na rynku spotkać możemy najróżniejsze modele i odmiany rozdzielnic. Którą wybrać, ile miejsca przeznaczyć na bezpieczniki i gdzie umieścić swoją skrzynkę elektryczną? Na te pytania odpowiemy w niniejszym artykule.

Spis treści:

Co to jest skrzynka elektryczna?
Budowa rozdzielnicy elektrycznej
Rozdzielnica elektryczna natynkowa
Rozdzielnica elektryczna podtynkowa
Hermetyczna skrzynka elektryczna
Licznikowa skrzynka elektryczna
Skrzynka elektryczna do domu i mieszkania
Skrzynka elektryczna do ogrodu

Skrzynka elektryczna – co to takiego?

Skrzynka elektryczna (nazywana również rozdzielnicą elektryczną lub tablicą rozdzielczą) to nic innego jak jeden z najważniejszych elementów instalacji elektrycznej. Skrzynka zawiera liczne urządzenia odpowiedzialne za łączenie i rozdzielanie energii elektrycznej płynącej w obwodach. Ponadto znajdziemy w niej podzespoły pełniące funkcje sterownicze, ochronne, izolacyjne, pomiarowe oraz regulacyjne, które wspólnie składają się na układ elektryczny będący w stanie sprawnie rozdzielać i zabezpieczać energię elektryczną. Do skrzynki elektrycznej prowadzi jedna lub kilka linii zasilających, a od rozdzielnicy wyprowadzone są linie nazywane odpływowymi.

Ze względu na miejsce instalacji wyróżniamy rozdzielnice:

• wewnętrzne,
• zewnętrzne (napowietrzne),
• domowe,
• budowlane.

Ze względu na pełnioną funkcję:

• główne,
• podrozdzielnice,
• siłowe,
• manewrowo-stycznikowe,
• oświetleniowe,
• licznikowe.

Ze względu na sposób instalacji:

• naścienne (natynkowe),
• podtynkowe,
• przyścienne,
• wolno stojące,
• ruchome (przenośne, przesuwne).

Ze względu na zasady konstrukcji:

• tablicowe,
• skrzynkowe,
• szafowe,
• hermetyczne.

Ze względu na dostęp i możliwość wygodnej obsługi:

• z obsługą jednostronną,
• z obsługą dwustronną.

Ze względu na sposób montażu aparatów elektrycznych w torze prądowym pola rozdzielnicy:

• jednoczłonowe (aparaty elektryczne zamontowane na stałe),
• dwuczłonowe (między innymi wtykowe, wózkowe, szufladowe) .

Budowa rozdzielnicy elektrycznej. Z czego składa się tradycyjna skrzynka elektryczna?

Choć poszczególne skrzynki elektryczne różnią się od siebie w zależności od pełnionej funkcji, sposobu instalacji czy zasad konstrukcji, każda rozdzielnica elektryczna składa się z kilku podstawowych elementów, bez których niemożliwe jest sprawne działanie instalacji elektrycznej. Są to przede wszystkim:

Wyłączniki nadprądowe

Wyłączniki nadprądowe, nazywane również wyłącznikami nadmiarowoprądowymi lub automatycznymi bezpiecznikami. Kiedyś powszechnie znane jako korki. Ich zadaniem jest ochrona obwodów elektrycznych przed efektami zwarć i przeciążeń elektrycznych. Montuje się je na każdym z obwodów osobno.

Wyłączniki różnicowoprądowe

Bezpieczniki nazywane także różnicówkami, których zadaniem jest reagowanie na błędy i usterki w pracy instalacji elektrycznej. W przypadku wykrycia awarii odłączają zasilanie, dzięki czemu zabezpieczają użytkowników instalacji przed porażeniem prądem elektrycznym. Wyłączniki różnicowoprądowe wyposażone są w przekładnik Ferrantiego, czyli wewnętrzny układ, którego zadaniem jest wykrywanie zwarcia w wybranym obwodzie. Jeśli różnicówka odnajdzie zwarcie, kieruje prąd do specjalnego przewodu ochronnego lub bezpośrednio do ziemi. Działanie różnicówki najprościej oddaje zasada, według której suma prądów wypływających z wyłącznika różnicowoprądowego musi równać się sumie prądów, które do niego wpływają. Jeśli wartość ta jest wyższa, różnicówka odłącza wybrany obwód. Według postanowień prawa budowlanego każda rozdzielnica powinna być wyposażona w minimalnie jeden egzemplarz wyłącznika różnicowoprądowego, który zabezpieczać będzie całą instalację. Wyłącznik powinien mieć znamionowy prąd różnicowy o wartości 30mA. We współczesnym budownictwie stosuje się zazwyczaj więcej niż jeden wyłącznik, przydzielając osobne bezpieczniki na obwody pralki czy kuchenki elektrycznej. Im mniej obwodów przydzielonych zostanie do jednego wyłącznika różnicowoprądowego, tym bezpieczniejsza w eksploatacji staje się nasza instalacja elektryczna. Niejednokrotnie w skrzynkach elektrycznych zarówno wyłączniki nadmiarowoprądowe, jak i różnicowoprądowe montuje się jako jeden, połączony moduł.

Rozłączniki izolacyjne

Wyłączniki, dzięki którym możliwe jest odłączenie od napięcia całej instalacji bądź konkretnego, wybranego obwodu. Sprawdzają się podczas prac remontowych, nagłych awarii bądź w przypadku, gdy domownicy wyjeżdżają na dłuższy okres, w związku z czym instalacja nie będzie użytkowana.

Ograniczniki przepięć

Ograniczniki przepięć spotkać można także pod nazwą ochronników przeciwprzepięciowych i odgromników. Ich rolą jest skuteczne obniżenie wartości napięć i prądów, dzięki czemu instalacja elektryczna i wszelkie podłączone do niej sprzęty są chronione przed zniszczeniem (np. w wyniku uderzenia pioruna). Przepięcia to nic innego jak przepływ prądu udarowego o niezwykle wysokim natężeniu. Jeśli błyskawica zderzy się z przemysłowymi liniami przesyłowymi, ograniczniki przepięć są w stanie uratować naszą instalację. W instalacjach montowanych w domu używa się zwykle trzech rodzajów ochronników przeciwprzepięciowych:

• klasy podstawowej (B): ograniczniki chroniące dom przed pożarem,
• klasy wyższej (C): do kupienia w zestawie z ogranicznikiem klasy podstawowej (B), który jest w stanie zredukować przepięcia do wartości 1,5 kV, co stanowi poziom bezpieczny dla wszelkich urządzeń podpiętych do instalacji,
• klasy najwyższej (D): ograniczniki nadające się do montażu bezpośrednio w gniazdkach wtykowych, puszkach elektroinstalacyjnych lub nawet w urządzeniach gospodarstwa domowego – szczególnie wskazane jako ochrona dla delikatnego sprzętu elektronicznego w postaci komputerów, drukarek, kina domowego czy systemów nagłośnieniowych. Ograniczniki D nie zadziałają, jeśli w skrzynce elektrycznej nie będzie zamontowanych ograniczników klasy B i C.

Pozostałe elementy rozdzielnicy elektrycznej:

• Lampki sygnalizacyjne: oświetlenie, którego rolą jest informowanie użytkownika o obecności lub braku napięcia w danym punkcie przyłączeniowym. Lampki sygnalizacyjne występują w wersjach 1-fazowej lub 3-fazowej.
• Przekaźniki priorytetowe: gdy do instalacji podłączonych zostanie za dużo urządzeń, zadaniem przekaźników priorytetowych jest wypięcie z obiegu sprzętów, które pobierają najwięcej mocy. Dzięki temu przydział prądu nie zostaje przekroczony.
• Programatory sterujące: urządzenia umożliwiające załączenie interesującego nas obwodu o konkretnej godzinie. Dzięki programatorom sterującym możliwe jest włączenie oświetlenia elewacji, świateł ogrodowych czy sprzętu podgrzewającego wodę w zaprogramowanym przez użytkownika czasie.

Rozdzielnica elektryczna natynkowa, czyli łatwy montaż i mnogość wyboru

Skrzynka elektryczna pełni rolę swoistej centrali sterującej pracą konkretnej instalacji elektrycznej. Aby mieć możliwość sterowania wybranymi obwodami, odłączania ich od zasilania i programowania czasu podłączenia, wyposażyć musimy się właśnie w rozdzielnicę elektryczną. Ze względu na sposób ich montowania, wyróżniamy rozdzielnice natynkowe i podtynkowe.
Skrzynka elektryczna natynkowa przeznaczona jest do montowania bezpośrednio na powierzchni ściany (tynku). Rozdzielnice natynkowe dostępne są w najróżniejszych kształtach i wymiarach. Ich zaletą jest wyjątkowa łatwość montażu – do umieszczenia ich na przewidzianym miejscu potrzebujemy jedynie wiertarki i kilku kołków wyposażonych w śruby. Kolejną zaletą skrzynek natynkowych jest możliwość zamontowania ich na dowolnym rodzaju podłoża. Grubość takiej skrzynki wynosi nawet do 20 centymetrów, dlatego niejednokrotnie uważa się, że rozdzielnice natynkowe nie należą do estetycznych rozwiązań i mogą psuć wystrój pomieszczenia. Z tego powodu preferowanym miejscem na umieszczenie rozdzielnicy elektrycznej jest zazwyczaj korytarz, komórka pod schodami czy też pokój roboczy. Ze względu na poziom wilgoci, który stanowić może zagrożenie dla instalacji elektrycznej, skrzynek nie należy umieszczać w piwnicy i innych pomieszczeniach bezpośrednio narażonych na zawilgocenie.

Elektryczna rozdzielnica natynkowa wykonywana jest najczęściej z metalu bądź odpornego na czynniki zewnętrzne, wytrzymałego tworzywa sztucznego. Możemy się spotkać zarówno z wersjami z plastikową, jak i metalową klapką, wyposażonymi w ochronny zamek bądź otwierane ręcznie. Poszczególne egzemplarze różnią się od siebie ilością miejsca na konkretne moduły, rodzajem szyny nośnej, klasą izolacji oraz stopniem ochrony IP. W miejscach, gdzie osoby niepowołane nie powinny mieć dostępu do aparatury rozdzielczej, montuje się skrzynki natynkowe maskowane, czyli takie, które wyposażone zostały w specjalne osłony maskujące realną zawartość rozdzielnicy. Osłony sprawdzają się również w przypadku, gdy zależy nam na estetyce wnętrza, nie możemy sobie jednak pozwolić na podtynkowe zamontowanie skrzynki.

Rozdzielnica elektryczna podtynkowa – dla tych, którzy cenią estetykę

We współczesnym budownictwie mieszkalnym i przemysłowym od rozdzielnic natynkowych dużo większą popularnością cieszą się rozdzielnice elektryczne podtynkowe. Instaluje się je w specjalnie przygotowanych otworach wnękowych. Skrzynki podtynkowe osiągają najróżniejsze wymiary, kształty i kolory. Możemy dowolnie dobrać ilość miejsca na moduły aparatury elektrycznej, przebierać w różnorodnych oznaczeniach klasy izolacji i wybrać rozdzielnicę o dowolnym stopniu ochrony IP. Skrzynki podtynkowe występują w wersjach zbudowanych z najróżniejszych materiałów, takich jak metal czy wysokiej jakości tworzywa sztuczne. Na rynku spotkamy zarówno skrzynki wykonane z blachy stalowej, jak i aluminiowej.

Skrzynka elektryczna podtynkowa ma jedną, główną przewagę nad rozdzielnicą natynkową – estetykę montażu. Na zewnątrz z wnęki przeznaczonej do instalacji skrzynki wystaje jedynie jej przednia ścianka, co znacznie ułatwia dostęp do modułów urządzenia. Rozdzielnice podtynkowe występują w wersji z przezroczystymi bądź matowymi drzwiczkami. Wybierać można także spośród niezwykle bogatej oferty kolorystycznej. Dzięki tym rozwiązaniom mamy szansę dopasować skrzynkę podtynkową do wystroju naszego wnętrza i sprawić, aby nie zwracała na siebie większej uwagi. Dzięki matowym drzwiczkiom w kolorze dopasowanym do aranżacji pomieszczenia gwarantują nikt nie domyśli się tego, że ma przed sobą rozdzielnicę elektryczną. W powszechnej świadomości uchodzi ona bowiem za nieestetyczny, szpecący okolicę, konieczny element instalacji elektrycznej, który przyjęło się ukrywać w najmniej uczęszczanych bądź niezbyt reprezentacyjnych miejscach domu. Dziś, przy zastosowaniu nowoczesnej, zgrabnej aparatury, skrzynkę elektryczną z powodzeniem możemy zamontować w salonie czy kuchni i wciąż cieszyć się nienagannym wystrojem wnętrza.

Sprzęt do zadań specjalnych, czyli hermetyczna skrzynka elektryczna

Jeśli nasza rozdzielnica znajdować ma się w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności bądź na zewnątrz, warto zainwestować w pewną, hermetyczną skrzynkę. Dzięki temu mamy pewność, że aparatura elektryczna będzie stale zabezpieczona przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, wodą, kurzem i pyłem. Dostępne na rynku puste, hermetyczne obudowy świetnie nadają się do ochrony rozdzielnic elektrycznych, jako rodzaj wyposażenia telewizji kablowej czy domowego alarmu. Obudowy hermetyczne posiadają zazwyczaj drzwi na zawiasach, które zamknąć można na specjalnie zaprojektowany zamek.

Skrzynki hermetyczne występują zarówno w wersjach natynkowych, jak i podtynkowych. W przypadku tego pierwszego rodzaju do skrzynki dołączany jest także płyta montażowa oraz zestaw specjalistycznych zaczepów do instalacji skrzynki.

Licznikowa skrzynka elektryczna – jak poznać rozdzielnicę zewnętrzną?

Rozdzielnica elektryczna licznikowa to rodzaj skrzynki przeznaczonej do przechowywania licznika energii elektrycznej. Sama w sobie może służyć jako źródło zasilania placu budowy czy tymczasowe źródło prądu podczas domowych prac remontowych.

Skrzynka elektryczna, którą zamierzamy zamontować na zewnątrz, powinna spełniać określone warunki konstrukcyjne, dzięki którym niestraszne jej będą żadne czynniki środowiskowe. Nie bez znaczenia pozostaje także jakość jej wykonania – sprzęt musi być odporny na uszkodzenia mechaniczne oraz niesprzyjające warunki atmosferyczne. Poszczególne egzemplarze skrzynek licznikowych są w stanie wytrzymać temperatury w przedziale od – 24 do 60 stopni Celsjusza!

Skrzynki elektryczne zewnętrzne występują w wersjach otwieranych z drzwiami podwójnymi i pojedynczymi. Możemy także pokusić się o kupno modelu, który umożliwia plombowanie drzwi tak, aby do wnętrza aparatury nie dostał się nikt niepowołany.

Jaką skrzynkę elektryczną wybrać do domu i mieszkania?

Instalacja skrzynki elektrycznej stanowi jeden z najważniejszych etapów przy planowaniu i wdrażaniu instalacji elektrycznej w naszym domu czy mieszkaniu. Aby wszystko działało sprawnie i gwarantowało bezpieczne eksploatowanie sprzętów elektronicznych, należy bardzo poważnie podejść zarówno do wyboru rodzaju skrzynki elektrycznej, jak i montowanej w jej wnętrzu aparatury. Pierwszym krokiem będzie sięgnięcie do dokumentacji zawierającej projekt naszej instalacji elektrycznej. Znajdują się w nim wszelkie niezbędne informacje dotyczące zarówno zawartości, jak i sposobu przyłączenia rozdzielnicy. Główną wartością jest jej wielkość, którą znajdziemy, studiując zapis podający liczbę modułów. Jeden moduł wyznacza szerokość pojedynczego wyłącznika nadprądowego, pojedynczego wyłącznika różnicowoprądowego czy też pojedynczego ogranicznika przepięć.

Dobór rozmiarów skrzynki do naszych potrzeb odbywa się poprzez sporządzenie dokładnych obliczeń. Sprawdzamy, ile obwodów, modułów sterownika, zabezpieczeń, różnicówek, zasilaczy, kontrolek, wyłączników przeciwpożarowych oraz złączek szynowych (lub listewek zbiorczych) potrzebujemy. Po zsumowaniu ich otrzymujemy liczbę modułów, którą musimy zmieścić w naszej skrzynce elektrycznej.

Przy dobieraniu wielkości skrzynki elektrycznej należy pamiętać, że nasza instalacja elektryczna w każdej chwili może powiększyć się o nowe komponenty, dlatego warto zostawić zapas miejsca w rozdzielnicy. W przyszłości wystarczy, że dołożymy i podepniemy nową aparaturę, zamiast szykować się na wymianę całej rozdzielnicy. Zwykle radzi się, aby pozostawić od 20% do 30% wolnego miejsca z całkowitej przestrzeni skrzynki. Do rozdzielnicy możemy wówczas dołożyć dodatkowe złącza, jak na przykład zasilacze do domofonów. Nie należy zapominać również o tym, że sprzęt elektryczny umieszczony w większej przestrzeni zapewnione ma lepsze warunki chłodnicze.

Jeśli szukasz miejsca dla rozdzielnicy w domu lub mieszkaniu, pamiętaj o tym, że musi znajdować się w wygodnym, łatwo dostępnym miejscu. W przeciwnym wypadku już pierwsza domowa awaria prądu sprawi, że pożałujesz braku rozwagi przy montażu skrzynki. Prawidłowa lokalizacja rozdzielnicy to nie tylko kwestia wygody przy przełączaniu obwodów – nie mniej istotne są również względy bezpieczeństwa. Pokonywanie przeszkód czy wspinanie się na drabinę aby odłączyć zasilanie, gdy wokół szaleje pożar, nie jest najlepszą perspektywą na przyszłość. Z tego powodu skrzynka elektryczna zawierająca obwody skojarzone z domową instalacją elektryczną powinna znajdować się nieopodal drzwi wyjściowych. Najlepiej, gdy zamontowana zostanie na wysokości wzroku osoby dorosłej.

Na co należy uważać przy wyborze skrzynki elektronicznej do ogrodu?

W domowej sieci elektrycznej zwykle spotykamy się z prądem o napięciu 230 V, które nadaje się do wykorzystania również w instalacji elektrycznej naszego ogrodu. Takie napięcie wystarczy do zasilania zarówno ogrodowych lampek, jak i wszelkiego rodzaju sprzętu elektrycznego wykorzystywanego w warunkach zewnętrznych. Aby jednak instalacja o podanym napięciu spełniała wszystkie wymogi bezpieczeństwa, w skrzynce elektrycznej powinniśmy umieścić wyłączniki: nadprądowy i różnicowoprądowy.

Instalację ogrodową można podciągnąć do rozdzielnicy domowej bądź zainwestować w osobną skrzynkę, którą umieścimy bliżej odbiorników prądu. Możemy ją wówczas zamontować na elewacji domu od strony ogrodu bądź bliżej furtki wejściowej. Należy pamiętać, aby rozdzielnica przeznaczona do użytku zewnętrznego miała wysoki stopień ochrony IP oraz hermetyczną obudowę. Zabezpieczymy w ten sposób aparaturę przed niekorzystną pogodą, wiatrem, wodą i pyłem. Będziemy mieć pewność, że moduły nie nabiorą wilgoci a instalacja nie okaże się niebezpieczna dla użytkownika.

W tym wypadku sprawdzą się skrzynie elektryczne o oznaczeniu IP67, które dają gwarancję pyłoszczelności oraz odporności na krótkotrwałe zanurzenie w wodzie.